Sapieha Krzysztof Stefan h. Lis (1590–1627), pisarz w. lit., starosta lidzki, mścisławski i wilkijski. Był synem podkomorzego orszańskiego Hrehorego i Zofii ze Strawińskich, młodszym bratem Aleksandra Dadźboga (zob.), wraz z którym pozostawał po śmierci ojca pod opieką stryja kanclerza, potem hetmana w. lit. Lwa (zob.).
Po początkowej nauce w Wilnie udali się bracia w styczniu 1602 do kolegium jezuitów w Brunsberdze (Braniewo), skąd wyjechali już w sierpniu t. r. z obawy przed szerzącą się epidemią. W końcu r. 1605 wraz ze stryjecznym bratem Janem Stanisławem (zob.) wyjechał S. na studia za granicę. Na początku r. 1606 zapisali się na uniwersytet w Würzburgu, gdzie studiowali do września 1607. Następnie udali się do Frankfurtu nad Menem, skąd 27 IX t. r. pisał S., iż wybierają się do Paryża, choć «nie wiedzą, co ich tam czeka, bo tam […] Polaków jest siła, którzy wszyscy powiadają o wielkiej ciasnocie i smrodzie miasta paryskiego». W Paryżu pobierał S. nauki wraz z Janem Stanisławem, o którego zdrowiu często informował jego matkę. Razem wrócili jesienią 1608 do kraju i S. przystąpił do przygotowania się do udziału w wojnie z Moskwą: 13 V 1609 z Krakowa prosił stryjnę kanclerzynę o przysłanie pieniędzy, m. in. na zakup zbroi. Większość spraw majątkowych S-y załatwiał nadal stryj Lew.
W początku sierpnia 1611 donosił S. z Borysowa stryjowi o wynikach sejmiku witebskiego. Następnie, zgodnie z otrzymanymi od stryja instrukcjami przybył do Wilna, gdzie 29 VIII odebrał jako dworzanin i poseł królewski instrukcję królewską na konwokację lit., mającą rozpocząć obrady 12 IX t. r. S. miał przekonać szlachtę o konieczności uchwalenia dalszych podatków na opłacenie wojska i zagospodarowanie odzyskanych prowincji. Po zakończeniu obrad zjazdu lit., otrzymał od stryja zadanie sprowadzenia zwłok jego małżonki (Elżbiety z Radziwiłłów), zmarłej 18 X t. r. w Warszawie, do Wilna. W liście z 7 XI donosił stryjowi o przybyciu do Siemiatycz na Podlasiu. Po uroczystościach pogrzebowych w Wilnie nadal przebywał na Litwie (podana przez K. Kognowickiego informacja o pobycie S-y za granicą dotyczy Andrzeja Sapiehy, syna Mikołaja, woj. witebskiego). Zapewne dzięki poparciu stryja został S. na sejmiku przedsejmowym w Orszy w październiku 1613 wybrany na posła na sejm nadzwycz., w którym wziął udział. W r. 1614 otrzymał star. lidzkie z cesji swego teścia kniazia Aleksandra Hołowczyńskiego (zgoda królewska z 3 II 1613). Jako starosta i poseł lidzki uczestniczył w konwokacji wileńskiej, obradującej od 21 V do 5 VI 1615. W r. 1616 był 15 III na sejmiku w Lidzie, gdzie m. in. pilnował interesów brata Aleksandra Dadźboga. Z sejmiku tego posłował na sejm; został na nim wybrany do komisji do rozgraniczenia pow. brasławskiego z Kurlandią. Zapewne uczestniczył w pogrzebie A. Hołowczyńskiego w kościele Św. Ducha w Wilnie (26 V 1617), skoro jemu dedykował swe kazanie pogrzebowe dominikanin Wojciech Laudański. W lipcu t. r. marszałkował S. Trybunałowi Lit. w Wilnie, zapewne jako deputat z Lidy. Dn. 16 II 1621 reprezentował stryja kanclerza na uroczystym pogrzebie kaszt. wileńskiego Janusza Radziwiłła w Wilnie.
Dn. 23 IX 1621 został S. mianowany pisarzem w. lit. po Januszu Skuminie Tyszkiewiczu, który objął woj. mścisławskie. Wcześniej, 3 IX t. r., uzyskał (z cesji Mikołaja Frąckiewicza Radzimińskiego) star. mścisławskie, o które od dawna zabiegał, zgłaszając gotowość oddania star. lidzkiego. Król jednak wyraził zgodę na zatrzymanie przez S-ę obu starostw. S. utrzymywał przyjazne stosunki z hetmanem polnym lit. Krzysztofem Radziwiłłem, o czym świadczy m. in. zachowana między nimi korespondencja. W r. 1621 bronił S. Radziwiłła przed oskarżeniem o spowodowanie upadku Rygi. Stosunków tych nie zakłócił długotrwały spór Sapiehów (w którym uczestniczył brat S-y Aleksander Dadźbóg) z Radziwiłłem o włość kopyską. W r. 1623 posłował S. na sejm, zapewne z woj. mścisławskiego; wybrano go na nim do komisji do rokowań ze Szwedami. Pośredniczył S. wówczas w pertraktacjach Radziwiłła z Zygmuntem III w sprawie zatrzymania w służbie wojska inflanckiego, na co król nie chciał wyrazić zgody z powodu trudności finansowych; S. uzyskał pozwolenie na utrzymanie zaciągniętych oddziałów jedynie przez miesiąc, w którym byli zaciągnięci. Latem t. r. wraz z żoną towarzyszył S. Zygmuntowi III w podróży do Gdańska. Z podróży słał do Radziwiłła listy informujące o bieżących wydarzeniach i o zamiarach króla. Donosił także o swojej chorobie, wyrażając obawę, iż może mu ona uniemożliwić rozpoczęcie rokowań ze Szwedami. Z Prus Królewskich wrócił wraz z dworem do Warszawy. S. posłował, również z woj. mścisławskiego, na sejm warszawski w r. 1626 i został wybrany na deputata do Trybunału Skarbowego w Wilnie.
Po ojcu odziedziczył S. majętność Szyszów w woj. witebskim oraz Radoml i Dubrowlany w woj. mścisławskim. Dn. 30 IX 1615 otrzymał przywilej na wieś Kowale w pow. lidzkim, wakującą po śmierci Jana Moraczewskiego, 19 II 1625 nadał mu król dwie posiadłości na Żmudzi, tj. Gudstopis i Piktolesnis, które wakowały po śmierci Jana Mackiewicza. W chwili śmierci był S. star. lidzkim i mścisławskim oraz tenutariuszem wilkijskim (od r. 1619, z cesji teściowej Elżbiety Hołowczyńskiej) i mejszagolskim (od r. 1621); mylną jest podawana czasem w literaturze informacja, iż miał dzierżawę propojską, którą trzymał w istocie jego brat Aleksander Dadźbóg. Był S. opiekunem i dobrodziejem monasterów w Mścisławiu. Na krótko przed śmiercią za pośrednictwem krewniaków zabiegał u króla o zgodę na scedowanie star. mścisławskiego nieletniemu synowi, lecz król stwierdził, «że młodym królewszczyzn nie rozdaje».
Ze względu na pełniony urząd przebywał S. przeważnie przy królu, oddalając się jedynie do rodzinnych Dubrowlan. Tu właśnie po krótkiej trzydniowej chorobie zmarł 9 IV 1627. Uroczysty pogrzeb odbył się w Wilnie 19 V t. r. w kościele Dominikanów; pochowano S-ę w grobach kniaziów Hołowczyńskich pod kaplicą św. Jacka. Przekazy, iż S. żył do r. 1636 i umarł jako woj. mścisławski, są mylne.
Z małżeństwa z Anną z Hołowczyńskich (zob. Sapieżyna Anna) pozostawił S. jedynego syna Mikołaja Krzysztofa (1613 – 2 VI 1639), pisarza polnego lit. od r. 1638, t. r. deputata do Trybunału Lit. z pow. oszmiańskiego.
Portret S-y z galerii kodeńskiej w Muz. Narod. w Przemyślu (mylna data śmierci); – Estreicher, XXI 119, XXVII 112; Słown. Geogr. (Lida, Mścisław); Boniecki, Poczet rodów, s. 306–7; Borkowski, Genealogie, s. 97; Dworzaczek; Kojałowicz, Compendium, s. 150; Kossakowski, Monografie, III 43–6; Labarre de Raillicourt D., Histoire des Sapieha, Paris 1970 s. 88; Niesiecki, I 216 (mylnie jako woj. mścisławski), VIII 253; Paprocki; Sapiehowie; Święcki, Historyczne pamiątki, II 58 (mylnie jako woj. mścisławski); Żychliński, IV 256, XI 191 (mylnie jako woj. mścisławski i star. propojski); Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Bartoszewicz J., Tablice historyczne, „Bibl. Warsz.” 1865 t. 3 s. 186 (jako żyjący do r. 1636); Kwak J., Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985 s. 132; Tyszkowski K., Wojna o Smoleńsk 1613–1615, Lw. 1932 s. 127; – Archiwum Domu Sapiehów, T. 1 (1575–1606), Wyd. A. Prochaska, Lw. 1892 s. 243, 267, 308, 331, 493–4; Kognowicki K., Życie Sapiehów, Wil. 1790 I 366; Radziwiłł K., Sprawy wojenne i polityczne 1621–1632, Paryż 1859 s. 40, 124–6, 463; Vol. leg., III 152, 216, 238; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 632, 646a, Dz. V nr 13853 (korespondencja S-y z Krzysztofem Radziwiłłem z l. 1619–23), 13862 (korespondencja Mikołaja Krzysztofa Sapiehy z Januszem Kiszką z r. 1638), 6956/I k. 55–56; B. Kórn.: rkp. 104 k. 87–91, 283; B. Narod.: BOZ rkp. 942 (korespondencja Sapiehów) nr 17, 30, 73, 81; B. PAN w Kr.: rkp. 351 (korespondencja Sapiehów) k. 18, 37, 108, 127, 131–132, 135, 164; – Mater. Red. PSB: Skorowidz Sapiehów, Oprac. przez Eustachego S. Sapiehę; Życiorys Mikołaja Krzysztofa Sapiehy, Oprac. przez Andrzeja Rachubę.
Mirosław Nagielski